SEVCAN DEDEOĞLU ERSÖZLÜ/ BLOOMBERG HT ARAŞTIRMA
BIST 100 son yılların en makûs son çeyreğini tamamlamaya hazırlanıyor.
Borsa son 5 yılda son çeyrekte ortalama yüzde 27 yükselirken, 2023’ün son çeyreğinde çift haneli geri çekilme yaşandı.
Bu yazıda borsanın pandemiden bu yana en makus son çeyrek performansı sergilemesinin sebeplerini tartışacağız.
Borsadaki getiri arayışının muadili TL mevduat faizi mi?
TL mevduatta 3 aylık mevduat faizleri son 21 yıldan bu yana birinci sefer yüzde 50’nin üzerine çıktı.
Güncel 3 aylık TL mevduat faiz oranı yüzde 52 düzeyinde, TCMB’nin 2024 yılı enflasyon kestirimi ise yüzde 36 düzeyinde. Bu da 2024 2. yarıdan sonra müspet gerçek faiz göreceğimiz manasına geliyor.
Mevduat faizi, BIST 100 karşısında risksiz bir getiri alternatifi olarak karşımıza çıkıyor. BIST 100’den yüzde 50’lik bir yükseliş beklersek endeksin 11 bin-12 bin düzeyine çıkması gerekecek.
BIST 100’ün 11 bin-12 bin endeks düzeyine çıkıp çıkmayacağından emin olamayan tasarruf sahibi, seçici bir formda portföyünü gözden geçiriyor.
Halka arzlar Borsa İstanbul’u nasıl etkiledi?: Tavan tavandan, taban tabana…
2023 yılında Avrupa, Orta Doğu ve Afrika’nın hareketli piyasalarından biri haline gelen Türkiye’de 56 şirket halka arz oldu.
Halka arzlarda borsa toplamda yaklaşık 79,7 milyar lira (3,3 milyar dolar) topladı. SPK’nın 2023 1. çeyrek sonunda yürürlüğe koyduğu “eşit dağıtım” düzenlemesinin teşviki ile birlikte borsadaki yatırımcı sayısı yükselişe geçti.
Sene başındaki halka arzların birçoklarında birinci 5 süreç gününde yüzde 61 yükselişe geçen halka arzlar, sene sonuna hakikat cazibesini koruyamadı. 28 Aralık itibariyle BIST halka arz endeksi 26 Eylül’de gördüğü doruktan yüzde 30 oranında geriledi.
Uzun müddet 2 milyon düzeyini aşamayan yatırımcı sayısı 2023 yılında 8,5 milyonu aşarak rekor kırdı. Böylece Türkiye’de her 10 şahıstan biri BIST 100’de yatırımcı haline geldi. Sene sonundaki satış dalgası ile yatırımcı sayısı 7,7 milyon düzeyine indi.
Negatif çarşamba etkisi
BIST 100 Ağustos ayı başından bu yana son 22 Çarşamba gününün 18’inde paha kaybetti. Kasım ayında 1 ve 8 Kasım tarihlerindeki 0,19 ve 0,20 puanlık kazanımlarını saymazsak son 22 Çarşamba’nın 20’sinde paha kaybetti. Çarşamba günlerinin negatif tesirini açıklamak için 2 temel sebep var.
1) İsrail-Hamas savaşının negatif etkisi
25 Ekim 2023 tarihinde Hamas İsrail ortasındaki savaş ve Türkiye’nin kelamlı müdahalesi BIST 100’ü negatif etkilemiş ve BIST 100 endeksinde gün içinde sert düşüşler nedeniyle 2 sefer devre kesilmişti. 25 Ekim Çarşamba günü BIST 100 yüzde 7,08 paha kaybederek kapandı.
2) Yükselen aracı kurum kredi faizinin yatırımcı davranışına etkisi
Çarşamba geleneği haline gelen negatif senaryonun sebebi ise borsadaki T+2 kavramından geliyor. Borsada T gününde alış/satış süreci gerçekleştirdiğiniz de, sürecinizin takası T+2 gününde gerçekleşir.
Bu nedenle kredili süreç yapanlar şayet çarşamba günü satış yaparak süreçlerini kapatmazlarsa, kredili paylarını faiz ödeyerek pazartesi gününe kadar taşır. Ödeyecekleri faiz kadar para kazanamayacağını düşünen yatırımcılar ise aralıksız son 18 çarşamba günü satış yaparak takasın cuma günü gerçekleşmesini sağlıyor. Bu durum da BIST 100 endeksinde negatif çarşamba geleneği ismini verdiğimiz sürece neden oluyor.
BIST 100’ün en büyük düşmanı: Zayıflayan süreç hacmi
BIST 100 en yüksek tepe düzeyi olan 8 bin 464 düzeyine 6 Ekim’de 4 milyar dolar süreç hacmi ile ulaşmıştı.
Bu yıl en yüksek 8 milyar dolar süreç hacmi gören endeks, seneyi 2 milyar dolar süreç hacmi civarında kapatacak.
Zayıflayan süreç hacmi ve BIST 100 endeksinden beklentilerin azalması hiç bir habere bağlı olmaksızın düşüşlere ortam hazırlıyor.
Yabancı desen o da var!: BIST 100’ün sorunu ne?
Yabancı tasarruf sahiplerinin 2023 ortasından bu yana uygulanan ortodoks para siyasetine ilgisi artıyor.
TCMB bilgilerine nazaran 22 Aralık ile biten haftada yurt dışında yerleşik bireyler 139,9 milyon dolarlık pay senedi; 33,9 milyon dolarlık DİBS aldı.
Yurt dışında yerleşik şahıslar son 8 haftada 1 milyar 902 milyon dolarlık net pay alımı gerçekleştirdi. Yabancıların yıl başından bu yana toplam alımı ise 1 milyar 349 milyon dolar düzeyinde.
Hayaller 8 bin 500, gerçekler 7 bin 500
2023 yılını yüzde 40 yükseliş ile kapatmaya hazırlanan BIST 100 endeksi, 2023 yılını yatay bantta, hacimsiz ve düşük beklentiler ile kapatıyor. Endeks rekor düzey olarak 8 bin 500 düzeyine yaklaşmıştı. Yıl kapanışına gerçek 7 bin 500 düzeyine gerçek geriledi.
Piyasa seneyi SPK’nın Enflasyon Muhasebesi’nin uygulanmasına ait duyurusu ile kapatıyor. Duyuruya nazaran, borsaya kote şirketler 31.12.2023 tarihi itibariyle sona eren hesap devirlerine ilişkin finansal raporlarından başlamak üzere enflasyon muhasebesi uygulayacak.
Tasarruf sahipleri enflasyon muhasebesinin tesirlerini görmek için 2024 birinci çeyrek bilançolarını görmek isteyebilir.
Buna ek olarak gerek OVP’de Türkiye’nin 2024 yılındaki büyüme amacı yüzde 5’den yüzde 4’e geri çekildi. Türkiye’de yavaşlayan büyüme şirket kârlılıklarını ve halka açık şirketlerin borsadaki performansını etkileyebilir.
Bu da BIST 100’ün “Bekle ve Gör” moduna geçmesine neden olabilir. Mali sıkılaştırmanın devamı ve enflasyonla uğraşın seyri 2024 yılında Türkiye’nin kredi notunu belirleyecek. 2023 yılı takviminde 15 Aralık olarak görülen rapor açıklama tarihinde Türkiye için kredi notuyla ilgili bir kıymetlendirme yapmayan Moody’s, 2024 yılında birinci Türkiye’yi değerlendireceğini açıkladı.
Moody’s Türkiye raporunu 12 Ocak tarihinde açıklayacak. Muhtemel bir not artışının yabancı sermayenin BIST 100 ilgisini artırması bekleniyor. Muhtemel not artışının müspet tesiriyle bir arada halka arzların tekrar canlandığını ve bunun da tasarruf sahiplerini heyecanlandırdığını görebiliriz.
